Yeşil inovasyon şehirlerde artan sıcak hava dalgalarına çözüm olabilir mi?

Geçtiğimiz haziran ayında yazın ilk sıcak hava dalgası Batı Avrupa’da etkili olarak birçok yerde rekor sıcaklıkların yaşanmasına neden olmuştu. Birçok kentin turuncu alarmla uyarıldığı Batı Avrupa’da yetkililer orman yangınları ve kuraklığa karşı da vatandaşlara uyarılarda bulunmuştu. 2021 yılının haziran ayında ise Kuzey Amerika tarihinin en yüksek sıcak hava dalgası Kanada'da yer alan British Columbia bölgesini vurmuştu. Birçok bölgede sıcaklıklar ortalama değerin 15 derece üzerine çıkarak 40 dereceye kadar ulaştı. Kuzey Amerika'daki diğer yerler düzenli olarak bu sıcaklıklara ulaşsa da, normalin çok üzerinde olan bu sıcaklıklar Kuzey Amerika'da ekonomik, çevresel ve sosyal güvenlik sorunlara neden oldu.

Sıcak hava dalgası, sel ve kasırgadan daha fazla ölüme yol açıyor

Sıcak hava dalgaları bir felaket olarak kabul edilmese de sel, orman yangınları ya da kasırgalardan daha çok ölüme neden olabiliyor. Örneğin geçtiğimiz yıl sıcak hava dalgaları Amerika Birleşik Devletleri'nde temmuz ayının ortasına kadar 1.400 kişinin ölümüne sebep olmuştu. Bölgede artan hava sıcaklıkları nedeniyle Kuzeybatı Pasifik'teki acil servisler normalden 100 kat daha fazla ziyaret edildi. Sıcaklıkların 49.6 dereceye yükseldiği Lytton 30 dakika içinde kasabayı kavuran bir orman yangını tarafından büyük ölçüde yok oldu.

Sıcak hava dalgaları 7 kat daha fazla gerçekleşecek

Araştırmalar, mevcut sera gazı seviyelerinin bu şekilde devam etmesi halinde “rekor" olarak değerlendirilecek sıcak hava dalgalarının son birkaç on yılda olduğundan yedi kat daha fazla gerçekleşeceği konusunda uyarılarda bulunuyor. Kentsel iklim politikası üzerinde araştırmalar yapan bir ekip, Kuzey Amerika'da 2021 yılında gerçekleşen aşırı sıcak hava olaylarının ardından hükümetlere yenilenebilir ve sıcak hava koşullarına karşı güvenlikli şehirler inşa etmeleri ve var olan şehirleri de bu koşullara uyacak şekilde dönüştürmeleri için çağrıda bulundu.

Eylem planları ölüm oranlarını düşürüyor

British Columbia’daki yetkililer geçen yılki sıcak hava dalgalarının ardından akıllı telefonlar ve medya aracılığıyla bir uyarı sisteminin yanı sıra soğutma merkezleri, sıcak hava koşulları ile ilgili eğitimleri de içeren bir sıcak hava eylem planı sunmaya başladı. Yapılan araştırmalar sıcak hava dalgasına karşı etkili eylem planlarının ölüm oranlarını azaltabileceğini gösteriyor. İtalya'da uygulanan eylem planlarının ardından 1990'ların sonları ile 2016 arasında sıcak hava kaynaklı ölüm riskleri üç kat azaldı. British Columbia Adli Tıp Kurumu da İtalya’dakine benzer uzun vadeli risk azaltma planlarını ortaya koydu.

Eski binalar büyük risk oluşturuyor

Artan yoğun hava sıcaklıkları ve eski performans standartlarına sahip binaların doldurduğu şehirlerde azalan kentsel ağaçlık gölge alanları güvenlik açıkları nedeniyle kritik öneme sahiptir. Uzun vadede şehirlerde artan hava sıcaklıklarına karşı uygulanacak bu eylem planları temel olarak 2 parametreye bağlıdır. Bunlar son yıllarda azalan kentsel ağaçlık alanları ve eski performans standartlarına sahip binalara uygulanacak yöntemler. Zira bu iki konu şehirlerde yüksek hava sıcaklıklarına karşı insanlar için en temel güvenlik açıklarını oluşturuyor.

Ağaçlık bölgelerin az olduğu yerlerde ölüm oranları daha fazla

Büyük şehirlerde kent dokusunun büyük bir çoğunluğunu ağaçlık alanların yerini alan asfalt, beton ve büyük binalar oluşturuyor. Kentsel ağaçların sağladığı gölgelerin daha düşük olduğu bölgelerde sıcak hava dalgasına bağlı ölümler daha fazla gerçekleşiyor. Ağaçlar gölge sağlayarak sıcaklıkları 11 ila 25 dereceye kadar düşürebilir. Öte yandan yağmurun toprağa nüfuz etmesine ve suyu tutmasına da izin verir. Sıcaklıklar yükseldikçe, yapraklardaki ve topraktaki sıvı su ısıyı yutarak buhara dönüştürür. Bu terleme ve buharlaşma, çevredeki alanları önemli ölçüde soğutur. Büyük bir ağaç günde 380 litre su emebilir. Bu rakam 20 saat boyunca çalışan beş klimanın soğutmasına eşdeğerdir.

Bina ve yollar kalıcı orman kaybının en büyük itici gücü

Ancak ABD Orman Servisi'ne göre, ülkenin kentsel ağaç örtüsü yılda 700 kilometrekare azalmaktadır. Kanada'da da kentsel gelişim ile inşa edilen bina ve yollar kalıcı orman kaybının en büyük itici güçleri olarak görülüyor. Kentsel hava sıcaklıklarının en çok arttığı yerler yüksek nüfusun yer aldığı bölgeler olarak dikkat çekiyor. Öte yandan Seattle gibi şehirlerde müstakil evlerin bulunduğu mahalleler kentsel ağaçların ve gölgelik alanların en çok azaldığı yerler olurken British Columbia'da yoğun hava sıcaklıklarına bağlı ölümlerinin üçte biri müstakil evlerin olduğu bölgelerde yaşandı.

Önde gelen şehirler yeni bir gelecek için adımlar atıyor

Sıcak hava dalgalarına karşı ağaçların bu faydalarının bilinmesi, ağaç korumasına yönelik desteğin sağlanması için kritik bir önem taşıyor. Ağaçlar aşırı ısı hassasiyetini, taşkın riskini ve yağmur suyu yönetim maliyetini azaltır. Öte yandan ağaçlar havadaki partikül maddeleri filtreleyip karbonu tutarak bina enerji taleplerini de azaltır. Vancouver ve Baltimore gibi birçok şehir artan sıcak hava dalgalarının ardından park ve sokak ağaçlandırmalarını güçlendirdi. Bununla birlikte, kentsel alanın büyük bir bölümünü oluşturan özel arazi bu ağaçlandırma projeleri için büyük bir zorluk oluşturuyor.

Sıfır net kayıp politikaları ormanlık alanlarda brüt kayıplara neden oluyor

Ağaçlık alanlar yapılan binlerce bireysel kesimden zarar görürken, günümüzde en büyük darbeleri bina inşaatları vurmaktadır. Bilim insanlar bu konudaki maliyet ve faydaların etkin bir şekilde hesaplanması gerektiğini vurguluyor. Bilim insanları 50 yıllık büyük bir ağacın bir veya iki fidanla değiştirilmesine izin veren “sıfır net kayıp” politikalarının ağaçlık alanda brüt kayıpların oluşmasına neden olduğunu ileri sürüyor. Öte yandan araştırmacılar faydaları en üst düzeye çıkarmak ve riskleri geniş ölçekte yönetmek için hükümetlerin ağaçlık alanların korunması ve restorasyonunu yasalaştırmak için şehirlerle birlikte çalışması gerektiğini vurguluyor.

Modern klima, esnek tasarımı engelliyor

Evde ya da işyerinde mekanı soğutmak için en sık kullanılan yöntem klimalardır. Bununla birlikte, aşırı sıcak havalarda klimadan gelen elektrik talebinin artması şebekeleri oldukça zorlayarak elektrik kesintisi riskini artırır. Bu risk, iklim değişikliğiyle mücadele için ulaşım ve sanayi sektörlerini elektriklendirmeye yönelik taleple birlikte gittikçe artıyor. Klimanın yaygın olarak benimsenmesinden önce, sıcak şehirlerdeki birçok evde dış panjur ve gölgeliklerin yanı sıra havalandırmaya izin veren zemin ve pencere planları da vardı. Ana caddelerde de tente ve ağaçlar bulunuyordu. 1920'lerde, ABD'nin en sıcak şehri olan Phoenix, yüzde 50 kentsel ağaç örtüsüne sahipti. Bugün bu oran yüzde dokuza kadar düştü. Şehri serinletmek için kullanılabilecek bu doğal yöntemler klima gibi soğutma sistemlerinden daha az maliyetlidir.

İklim değişikliğine dayanıklı konut dönüşümleri ısı riskini ortadan kaldırabilir

Araştırmacılar eski yönetmenliklere dayalı bina standartları, gelecek yüzyılda iklim değişikliğine bağlı olarak mevcut ve yeni evlerin dönüştürülmesi gerektiğini vurguluyor. British Columbia Adli Tıp Kurumu da sıcak hava dalgası ölümlerinin yoğunlaştığı düşük gelirli hanelerde ve enerji verimliliğinin düşük olduğu evlerde dönüşüm yapılmasını tavsiye ediyor. Dünyanın en başarılı dönüşüm modellerinden biri olan Hollanda merkezli Energiesprong, maliyetleri yüzde 50 azaltmak için sosyal konutlarda kamu ihalesini kullandı. Hassas bir şekilde ölçülmüş, prefabrike yalıtımlı paneller ve çatılar, 50 yıllık evlere bir güneş paneli ve bir hava kaynaklı ısı pompası ile birlikte kuruldu. Bu yöntemler Energiesprong projesinde iç mekan aşırı ısı riskini ve neredeyse tüm sera gazlarını ortadan kaldırmaya yaradı.

Yüzde 300 daha az enerji kullanmak mümkün

2021 sıcak hava dalgası sırasında Kanada’da yer alan Edmonton'da, Energiesprong projesinden ilham alınarak bir dönüşüm projesi gerçekleştirildi. Bu dönüşüm projesi ile tipik bir klimalı evden yüzde 300 ila 400 arasında daha az enerji kullanıldı. Ev dönüşümlerine ve kentsel ağaç gölgeliklerine yapılan stratejik yatırımlar, hükümet ve hane halkı ekonomisinde büyük getiriler sağlayabilir. Öte yandan bu şekilde sıcak hava dalgasına bağlı ölümler azaltılarak dayanıklı ve yenilenebilir şehirler inşa edilebilir.

HABERNEDİYOR.COM | TAYFUR BAL - ÖZEL HABER