"Tarihin sıfır noktası" olarak nitelendirilen Şanlıurfa'daki Göbeklitepe, UNESCO Dünya Miras Listesi'nde birinci yılını geride bıraktı.
Şanlıurfa'daki, "tarihin sıfır noktası" olarak isimlendirilen ve UNESCO Dünya Miras Listesi'nde birinci yılını dolduran Göbeklitepe'nin bu unvanı sayesinde yurt dışındaki bilinirliği arttı.
İlk somut bulgu bir çiftçi tarafından bulundu
Neolitik döneme ait yerleşim yeri olan, şehir merkezine 18 kilometre mesafedeki Örencik Mahallesi yakınlarında bulunan Göbeklitepe, ilk olarak İstanbul ve Chicago üniversitelerinden araştırmacılar tarafından 1963 yılında fark edildi. Yüzey çalışmaları sırasında bulunan ören yerinde, en somut bulgular 1986 yılında tarlasını süren bir çiftçinin tesadüfen günyüzüne çıkardığı heykelle ortaya çıktı.
Çiftçi, bulduğu taşın değerli olduğunu düşünüp büyük duyarlılık göstererek heykeli Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi yetkililerine teslim etmesi büyük takdir toplamıştı. İlk bakıldığında ne olduğu pek anlaşılamayan heykel, birkaç günlük çalışma ve araştırmanın ardından kıymeti fark edilerek müzede koruma altına alındı. Sonrasında Hilvan'daki Nevali Çori'de kazı yapmak için Şanlıurfa'ya gelen ve müzede buluntuları gören Alman Profesör Klaus Schmidt, bu heykellerin çok önemli olduğunu düşünerek detaylı bir araştırmaya koyuldu.
1995'te kazı çalışmaları başladı
Alman Arkeoloji Enstitüsü ve Şanlıurfa Müzesi tarafından Prof. Dr. Klaus Schmidt başkanlığında, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünden alınan izinle 1995 yılında bölgede kazı çalışmaları yapılmaya başlandı. Kazılarda Neolitik döneme ait, boyları 3 ile 6 metre arasında değişen, ağırlıkları da 40 ile 60 ton arasında olan, yabani hayvan figürlü "T" biçimli dikili taşlar bulundu.
Kazılarda aynı zamanda, 8 ile 30 metre arasında çapa sahip dikdörtgen ve dairesel şekle sahip, dünyanın en eski tapınak kalıntıları ve yaklaşık 12 bin yıl öncesine ait olduğu tespit edilen 65 santimetre uzunluğunda insan heykeli gibi, çeşitli tarihi eserler de ortaya çıkarıldı.
Her geçen yıl ünü daha fazla duyulan Göbeklitepe, yaklaşık 6 yıl önce UNESCO "Dünya Miras Geçici Listesi"ne alındı ve 2018 yılının temmuz ayında ise Bahreyn'de düzenlenen 42'nci Dünya Miras Komitesi Toplantısı'nda Dünya Mirası Listesi'ne girdi.
Bir yıl önce aldığı bu unvanla dünyadaki bilinirliği daha da artan Göbeklitepe, 2019'un "Göbeklitepe Yılı" olarak ilan edilmesiyle beraber yerli ve yabancı turistlerin akınına uğradı.
Dünyada önerilen yerler arasında ilk sıralarda
Göbeklitepe Kazı Başkanı ve Şanlıurfa Müzesi Müdürü Celal Uludağ, Anadolu Ajnsı'na (AA) yaptığı açıklamada, Göbeklitepe'nin UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'ne girişinin bir yılını geride bıraktığını hatırlattı.
Göbeklitepe Kazı Başkanı ve Şanlıurfa Müzesi Müdürü Celal Uludağ, Göbeklitepe'nin UNESCO "Dünya Miras Geçici Listesi"ne yer alması ve kesin listeye girmesi için yapılması gereken çalışmaların en ileri derecede yürütüldüğünü vurguladı. Göbeklitepe Kazı Başkanı ve Şanlıurfa Müzesi Müdürü Celal Uludağ sözlerini şu şekilde sürdürdü:
"UNESCO'ya girebilmek için istenen bazı kriterlerin gerçekleştirilmesi lazımdı. Bu anlamda Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Doğuş Grubu'nun katkılarıyla çeşitli projeler uygulamaya konuldu. Ziyaretçi karşılama merkezleri, otoparklar, meydan düzenlemeleri yapıldı ayrıca kazı alanın korunmasına yönelik Avrupa Birliği (AB) projesi olarak üst örtü çatı projesi bitirildi. Bu sürecin ardından Göbeklitepe 1 Temmuz 2018 tarihinde UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yerini aldı. Bir alanın UNESCO'ya girmesi demek, o yerin dünyanın en tanınan en bilinen yerleri arasına girmesi demektir. Dünyadaki en önemli turizm acenteleri tarafından önerilen yerler arasında en üst sıralarda bulunuyor. UNESCO'ya girme sürecinden sonra da bunu görebiliyoruz. Ziyaretçi sayılarında çok büyük artışlar yaşandı. Özellikle yurt dışından gelen turistlerin sayılarında ciddi artışlar meydana geldi. Önümüzdeki aylarda, yıllarda bu sayının artarak devam edeceğini biliyoruz."
UNESCO listesine girme sürecinden sonra ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 2019 senesinin "Göbeklitepe Yılı" ilan edildiğini anımsatan Göbeklitepe Kazı Başkanı ve Şanlıurfa Müzesi Müdürü Celal Uludağ, "Göbeklitepe Yılı"nın da ören yerinin bilinirliği ve ziyaretçi sayısı üzerinde büyük yükseliş sağladığını belirtti.
Göbeklitepe Kazı Başkanı ve Şanlıurfa Müzesi Müdürü Celal Uludağ, Ramazan Bayramı tatilinde ören yerinin günlük ortalama 6 bin ziyaretçiyi ağırladığını açıklayarak, ziyaretçi sayısının bundan sonraki süreçte çok daha fazla artmasını beklediklerini dile getirdi.
Kente gelen ziyaretçilerin ilk durağı Göbeklitepe
Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası Turizm Meslek Komitesi Başkanı Kamil Türkmen ise hava sıcaklıklarının artmasına rağmen Göbeklitepe'de ziyaretçi yoğunluğunun hâlen devam ettiğini söyledi.
Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası Turizm Meslek Komitesi Başkanı Kamil Türkmen, şehre gelen herkesin ilk olarak Göbeklitepe'yi ziyaret etmek istediğini belirterek, tanıtım noktasında bölgenin UNESCO sayesinde uluslararası çizgi yakaladığını kaydetti.
ABD, Kanada, Çin, Avusturya, Japonya, İrlanda, Singapur gibi farklı ülkelerden ziyaretçilerin Göbeklitepe'yi görmek için geldiğini belirten Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası Turizm Meslek Komitesi Başkanı Kamil Türkmen, yabancı turistlerin ağırlıklı olduğu Antalya'dan Şanlıurfa'ya yapılacak direkt uçuşların bu sayıyı arttıracağına inandıklarını sözlerine ekledi.
Göbeklitepe'nin önemi nedir? Göbeklitepe neden önemli?
Göbeklitepe'nin etki bakımında öneminin büyük olduğu, her kazıda ortaya çıkan yeni tarihî eserle daha fazla anlaşılıyor. Tarihe ideolojik gözle bakan tarihçilerin uzun yıllar görmezden geldiği Göbeklitepe, ideolojik kaygılardan sıyrılmış ve kendilerini bilime adamış gerçek tarihçilerin doğrudan ya da dolaylı olarak yaptığı katkılarla dünya genelinde kabul edilme noktasına doğru yol alıyor. Göbeklitepe'de ortaya çıkan eserlerle ilgili tarihçiler, dünya tarihinin yeniden yazılması gerektiğini savunuyorlar. Türklerin Anadolu'ya 1071'de değil milattan önce geldiklerine dair delillerin bulunması bakımından kıymeti Türkler açısından daha da artıyor.
Türklerin Anadolu'daki tarihinin tarih öncesine dayandığına dair kanıtlar bulunmuştu. Göbeklitepe'deki bulgular Ön Türk kültüründeki sembollerle kıyaslandığında Göbeklitepe'nin bir Ön Türk eseri olduğu tezi ortaya konulabiliyor. Son bilimsel çalışmalara göre Türklerin sanıldığı gibi Anadolu'ya 1071 yılında gelmedikleri, 1071 yılının Türklerin Anadolu'ya son geliş tarihi veya Müslüman Türklerin Anadolu'ya gelişi olarak karşımıza çıkıyor. Anadolu'da binlerce yıl önceye tarihlenen kaya resimleri, kurganlar, arkeolojik eserler, yazıtlar, balballar bu tezin ciddi kanıtlarını sunuyor. Bu durumda Anadolu'nun tapusu sorunu büyük oranda çözülmüş oluyor. Sevr antlaşması gibi dayatmaların da fikirsel alt yapısı tamamen çökmüş oluyor.
Göbeklitepe tarihi
Göbeklitepe'nin Mısır piramitlerinden 7 bin 500 yıl daha eski olduğu ortaya çıktı. Göbeklitepe'de, yerleşik hayata geçişlerin ilk izleri için büyük bulgular bulunuyor. Göbeklitepe'de, yerleşik hayatı simgeleyen ve tarıma işaret eden buğdayın ilk izleri bulunuyor.
Göbeklitepe, dinler tarihini de etkiliyor. Göbeklitepe bilinen ilk ibadet merkezi durumunda. Neolitik dönemde inşa edilen yapı, yeryüzündeki ilk inanç merkezi olmasının ve buğday kalıntılılarının yanında büyük kaya parçalarının şekilli bir biçimde buraya taşınmasından dolayı, yerleşik hayatın ilk dönemlerinin başlangıcı olarak kabul ediliyor. 1995 yılında Göbeklitepe'nin izleri bulunmadan önce insanların o çağda avcılık, toplayıcılık yapıp göçebe yaşadığı sanılıyordu. Göbeklitepe bu noktada da tarihi değiştirmiş oldu.
Göbeklitepe'de yerleşik hayata geçilmesinin delillerinden biri buğday olsa da, diğer delilin ise dini merkezde toplanma ritüeli olduğu düşünülüyor. Kazı ekibinin başkanı Klaus Schmidt, "Göbeklitepe'deki kalabalık insanlar toplulukları, ibadet merkezine yakın olma arzusu nedeniyle yerleşik hayata geçti ve topluluğun ihtiyaçları doğrultusunda tarıma başlandı." diyor.
Göbeklitepe nerede? Göbeklitepe'ye nasıl gidilir?
Göbeklitepe, Şanlıurfa ilimiz sınırları içinde bulunuyor. Şehir merkezine 15 kilometre kuzeydoğuda bulunan bölge, tarihin yeniden yazımına sebep olması bakımından hayli değerli. Göbeklitepe mevkiinde bulunan bu tarihe alana ulaşmak için Şanlıurfa'ya uçak veya otobüs yolculuğuyla ulaşmak gerekiyor.
