Antarktika’nın 10 bin yıllık geçmişi bize buzulların geleceği hakkında neler gösteriyor?

Küresel ısınma dünyanın kutuplarında yer alan buzullardan Tokyo, İstanbul ve Londra gibi megakentlere kadar dünyanın birçok yerini etkiliyor. Doğal yaşama verdiği etkilerin yanı sıra küresel ısınma son yıllarda artan hava sıcaklıklarına da neden olabiliyor. Nitekim geçtiğimiz günlerde başta İngiltere ve Fransa olmak üzere Avrupa'yı etkisi altına alan sıcak hava dalgası hava sıcaklığının birçok yerde 40 dereceye kadar çıkmasına neden olup orman yangınlarına da zemin hazırlamıştı. Ancak küresel ısınma sadece karasal bölgeleri değil deniz seviyelerini de etkiliyor. Son yıllarda artan küresel sıcaklıklar buzulları eriterek deniz seviyesinin yükselmesine neden olup kıyı şeridinde yer alan birçok kenti de su altında kalma tehlikesi ile karşı karşıya bırakmıştı.

Antarktika, gelecekte yaşanacak deniz seviyesi yükselmelerinin en büyük kaynağı olacak

Antarktika'dan endişe verici haberler artık her zamankinden daha sık geliyor. Kıtada yer alan buz yüzeyi her gün daha fazla eriyor. Kıtadan ayrılıp okyanusta yüzen buz kütleleri denizin dibine çöküyor ve bu durum buzulların okyanusa daha hızlı akmasına neden oluyor. Yapılan araştırmalara göre Antarktika, gelecekte yaşanacak deniz seviyesi yükselmelerinin en büyük kaynağı olacak. Ancak bilim insanları, iklim ısındıkça bu erimenin tam olarak nasıl gerçekleşeceği konusunda hemfikir değiller. Geçtiğimiz günlerde yapılan bir araştırmada Antarktika buz tabakasının son 10.000 yılda nasıl ilerleyip ve geri çekildiği incelendi. Araştırmadan elde edilen bulgular gelecek için bazı uyarılar verirken buzullar hakkında bazı umut verici yorumlara da neden oluyor.

Dünyanın en büyük buz kütlesi deforme oluyor

Önümüzdeki yıllarda deniz seviyesinin yükselmesi, dünyanın dört bir yanında yer alan kıyı toplulukları için ekonomik, çevresel ve toplumsal etkilerle birlikte iklim değişikliğinin en önemli zorluklarından birini oluşturacak. Uzak bir olasılık gibi görünse de, Antarktika'daki değişiklikler yakında yükselen deniz seviyeleri ile birlikte hepimizin hayatına dolaylı ya da dolaysız olarak etki edecek. Antarktika, dünyanın en büyük buz kütlesine ev sahipliği yapıyor. Birkaç kilometre kalınlığında olan bu buz kütlesi sağlam bir arazinin üzerine yerleşmiş bir şekilde altındaki tüm sıra dağlarını kaplıyor. Ancak bu buz tabakası Antarktika'nın iç kısmından kara üzerine ve çevredeki okyanusa doğru akıyor. Devasa buz kütlesi bütün ve katı bir kütle olarak kalmaya devam ediyor ancak tabakalar hareket ettikçe şekli yavaş yavaş deforme oluyor.

Son 40 yılda yaşanan dengesizlik

Antarktika'da yer alan buz tabakaları dışarıya doğru akarken, bölgede meydana gelen kar yağışları devasa buz kütlelerinin yenilenmesine neden oluyor. Normal şartlar altında sistem bu döngü ile dengede kalır. Devasa buz tabakası her yıl okyanusa kaybettiği miktarda buzu yağışlar ile kazandığında denge sağlanmış olur. Ancak bölgeyi yukarıdan görüntüleyen uydular buz tabakasının şu anda dengede olmadığını gösteriyor. Son 40 yılda, buz kütlesi kazandığından daha fazla miktarda buzu kaybetti. Sonuç olarak deniz seviyeleri küresel anlamda yükseldi. Ancak bilim insanlarının yaptığı bu tarihsel gözlemler sadece kırk yılı kapsıyor ve buz tabakasının iklim değişikliğine çok daha uzun sürelerde nasıl tepki verdiğine dair anlayışı sınırlıyor. Bu nedenle bilim insanları zamanda daha geriye, uydulardan ve hatta ilk kutup keşiflerinden önceye bakmak istedi. Bunun için bilim insanlarının doğal arşivlere ihtiyacı vardı.

Antarktika'nın geçmişini kazmak

Bilim insanları Antarktika buz tabakasının son 10.000 yılda nasıl değiştiğini ortaya çıkarmak için çeşitli doğal arşivleri bir araya getirdi. Antarktika'nın geçmişini araştırmak için yapılacak araştırmada şu örneklere başvuruldu:

• Bize geçmişte karın nasıl biriktiğini gösterebilecek olan Antarktika'nın uzak iç kısmından toplanan buz çekirdekleri,
• Açıkta kalan dağ zirvelerinden toplanan ve buz tabakasının zamanla nasıl kalınlaştığını veya inceldiğini ortaya çıkaran kayalar
• Deniz tabanından toplanan ve kara buzunun kenarının okyanusla buluştuğu yer olan buz tabakası marjının nasıl ilerlediğini veya geri çekildiğini ortaya çıkaran tortu çekirdekleri
• Buz tabakasının büyümesine veya küçülmesine tepki olarak kıyı şeridinin nasıl değiştiğini ortaya çıkaran çamur gölü ve eski kumsallar.

Yapboz parçalarını bir araya getirmek

Araştırmaya başlandığında, bilim insanları ne bekleyeceklerinden tam olarak emin değillerdi. Ne de olsa, bu zaman periyodu, buz marjında ​​sadece küçük değişikliklere neden olan ve oldukça durağan bir gelişim olarak kabul ediliyordu. Bilim insanları yine de birçok farklı doğal arşivi tek tek inceledi. Bu durum, düzensiz şekilli parçalarla dolu ve görünüşte düz bir kenarı olmayan 1000 parçalık bir yapbozu bir araya getirmeye benziyordu. Ancak bilim insanları bu parçaları bir araya getirdiğinde resim netleşti. Araştırmada elde edilen bulgulardan en çarpıcı olanı, yaklaşık 10.000 ila 5.000 yıl önce Antarktika'nın tüm bölgelerinde meydana gelen bir buz kaybı dönemiydi. Bu buz kaybı küresel olarak deniz seviyesinin metrelerce yükselmesine neden oldu. Bununla birlikte, Antarktika'nın bazı bölgelerinde, bu buz kaybını son 5.000 yıl boyunca buz kazanımları takip etti. Böylelikle zaman içinde küresel deniz seviyesindeki düşüş ve buz tabakası marjı bugün olduğu yere gelmiş oldu.

Geçmiş bize ne tür dersler veriyor?

Antarktika buz tabakasının bu şekilde nasıl ve neden değiştiğini anlamak gelecek için bize oldukça değerli bilgiler verebilir. Bunlardan ilki daha çok bir uyarı niteliğinde. 10.000 ila 5.000 yıl önceki buz kaybı dönemi oldukça hızlı gerçekleşti ve günümüzde Antarktika buz tabakasının en çarpıcı biçimde değişen kısımlarına benzer bir şekilde meydana geldi. Bilim insanları bu durumun sıcak okyanus suyunun yüzen buz kütlelerinin alt tarafını eritmesi sonucunda meydana geldiğini düşünüyor. Yani Antarktika'da son yıllarda olana oldukça benzer bir durum. Bu buz kütleleri karadaki buzu tutmaya yarıyor bu yüzden bir kez eriyip yok olduklarında karadaki buz okyanusa daha hızlı akıyor. Gelecekte, buz tabakasının deniz seviyesinin altındaki havzalara çekilmesiyle buz kaybının hızlanacağı tahmin ediliyor. Bu olay Antarktika'nın bazı bölgelerinde şuanda da gerçekleşiyor olabilir. Geçmişte meydana gelen olaylardan yola çıkarak, ortaya çıkan buz kaybının etkileri yüzyıllar boyunca devam edebilir.

Umut veren bazı sonuçlar elde edildi

Bütün bu olumsuz senaryolara karşın çalışmadan umut verici bazı sonuçlar da elde edildi. Yaklaşık 5.000 yıl önce, buz tabakası marjı çoğu yerde geri çekilmeyi bırakırken bazı bölgelerde ise ilerlemeye başladı. Bu durum aslında önceki buz kaybı dönemiyle oldukça ilgili. Zira erimeye başlamadan önce, Antarktika buz tabakası çok daha ağırdı bu nedenle bu devasa kütle Dünya'nın kabuğuna doğru itilmiş olabilir. Buz tabakası eriyip hafifledikçe, altındaki toprak yükselmiş ve üzerinde yer alan buzu okyanustan etkili bir şekilde uzaklaştırmış olabilir. Başka bir olası açıklama ise iklim değişikliği ile ilgili. Buz tabakasının yeniden ilerlemeye başladığı sıralarda Antarktika'nın kıyı şeridinde yer alan okyanus suları geçici olarak sıcak sudan soğuk suya geçiş yapmış olabilir. Öte yandan, buz tabakasının üstünde diğer bölgelere kıyasla daha fazla kar yağışı da gerçekleşmiş olabilir.

Mevcut riskleri destekliyor

Araştırma, özellikle okyanusun ısınmaya devam etmesi halinde, Antarktika buz tabakasının eriyerek daha fazla buz kaybetmeye ve dolayısıyla deniz seviyelerini daha fazla yükseltmeye neden olabileceği fikrini destekliyor. Öte yandan araştırmacılar arazinin yükselmeleri ve artan kar yağışının buz kaybını yavaşlatma veya dengeleme potansiyeline sahip olduğunu öne sürüyor. Ancak bu etkilerin gerçekleşme olasılıkları kesin değil. Ancak tüm bu göstergelere karşın gezegenin günümüzde o zamana göre daha hızlı ısındığını düşünürsek, ihtiyatlı davranmalıyız.

HABERNEDİYOR.COM | TAYFUR BAL - ÖZEL HABER