İran’da sübvanse edilen benzinin litresi, aylık 60 litreye kadar bin tümen (75 kuruş TL) tarifesindeki ücret, bin 500 tümene çıkarılmıştı. Araç başına 60 litrenin aşılmasında da benzinin litre fiyatı 3 bin tümene çıkartılmıştı. Petrol fiyatlarına yapılan 3 katlık zamdan sonra 15’ten fazla kentte halk sokağa döküldü.
Biri polis iki kişi yaşamını yitirdi, internet bağlantısı kesildi
Ahvaz, Hürremşehr, Bircend, Meşhed, Geçsaran, Sircan, Bender Abbas, İsfahan ve Şiraz kentlerinde halk gösterilerini sürdürüyor. Protesto gösterileri “İran millî servetini Filistin, Suriye ve Yemen’e geçiriyor” argümanının ekseninde alevleniyor. Protestocular başkent Tahran’ın giriş çıkışlarını kapattı. Kirman’a bağlı Sircan’da bir eylemci yaşamını yitirdi, silahlı bir grup karakol bastı ve Binbaşı rütbeli bir polisi öldürdü. Kamu binaları, bankalar, resmî araçlar ateşe veriliyor. Binden fazla gözaltı ve tutuklama var. Birçok kentte okullar süresiz tatil ilan edildi. Ayrıca İran yurt dışına internet bağlantısını nerdeyse tamamen kesti.
Batı, protesto gösterilerini "İranlı kadın devrimi" olarak lanse etmeye başladı
İçişleri Bakanı Abdurrıza Rahmani Fazli: “Güvenlik güçleri gerekli adımları atmak zorunda kalacak”
İçişleri Bakanı Abdurrıza Rahmani Fazli İran devlet televizyonuna, "Şimdiye kadar müdahale etmekten sakınan güvenlik güçleri, gösterilerin bu şekilde devam etmesi halinde düzeni sağlamak için gerekli adımları atmak zorunda kalacaktır. Tespit edilen kişilerle ilgili yargı da konuya müdahil olacaktır. Göstericilerin uyarıları dikkate almasını diliyorum" ifadelerini aktardı.
İran Genel Başsavcısı “ülke dışında organize ediliyor”
İran Genel Başsavcısı Muhammed Cafer Muntazeri
İran'da tanklar sokağa indi.
İran Genel Başsavcısı Muhammed Cafer Muntazeri, ülke genelinde süregelen benzin zammı protestolarının ülke dışından organize edildiğini ve kamu düzenini bozmaya çalışanlara sert karşılık verileceğini, "Bozguncular tarafından ortaya çıkan bu durumdan halk razı değil. Sanal ortamları kullanarak halkı provoke etmeye çalışan, kökleri ülke dışındaki bozguncuları uyarıyorum. Bu faaliyetler suç teşkil edecek ve güvenlik güçleri ile yargı tarafından ciddi şekilde karşılık görecektir." sözleriyle ifade etti.
Batı protesto gösterilerini destekliyor
Mike Pompeo CIA Başkanı iken ABD Başkanı Donald Trump tarafından Dışişleri Bakanı olarak atandı. Pompeo twitinde "İran, Filistinli terörist bağlantısı İslami Cihat Harekâtı'nı önemli müttefikimiz İsrail'e karşı kullanıyor. İran bölgede barış istemiyor. Filistin halkının barış içinde yaşamasını istemiyor, çatışma istiyor. Tehditlerini ele almazsak İran'ın şiddet döngüsü devam edecek." ifadelerini kullandı.
İran’ın ABD ve İngiltere’den ilk uzaklaşması yine petrol nedeniyle olmuştu. ABD ve İngiltere kanadı İranlı Başbakan Muhammed Musaddık’ın düşürülmesinde başat rol oynamıştı. Bugün yaşananlar yine benzerlik gösteriyor. Bolivya Devlet Başkanı Evo Morales’in istifası da Başbakan Muhammed Musaddık’ın o dönemde yaşadıklarına benzetiliyor. Morales’in Bolivya’daki lityum rezervlerini millîleştirme programının ABD kanadının etkisi olduğu düşünülüyor.
İran petrolünü millîleştiren İranlı Başbakan’ın düşürülüşü - (CIA ve MI6'nın belgelerini açıkladığı AJAX Operasyonu)
İran'ın düşürülen Başbakanı Muhammed Musaddık (1882-1967)
İran’da 1951 yılında göreve gelen Başbakan Muhammed Musaddık 1953 yılında darbeyle görevinden uzaklaştırılmıştı. Başbakan Musaddık, Başbakanlık koltuğuna oturur oturmaz yaptığı ilk icraatı İran’daki İngiliz petrol tesislerini “petrol gelirleri, sadece İran tarafından halkın ve ülkenin ekonomik gelişimi için kullanılacak” kapsamında millîleştirmek oldu. Bu program; İngiltere’yi, ABD’yi ve bu iki ülkeyle ilişkilerini bozmak istemeyen Şah Muhammed Rıza Pehlevi’yi rahatsız etmişti. İngiltere “Ango-Iranian Oil Company” adlı şirketin adını British Petrol’e (BP) çevirmişti.
İngiltere, askerî harekât düzenleme seçeneği üzerinde de bolca durdu ve bu seçeneğe ilerlemeden önce hükümet darbesi yapma kararını kullanmak istedi. ABD Başkanı Harry S. Truman (Demokrat) darbe kararına karşı çıktı. Musaddık, İngiltere ve ABD ile yürüttüğü görüşmeleri neticelendiremedi. 1952’de İran, yapılan ambargolar nedeniyle petrol satışı yapamaz duruma getirildi. ABD, ambargoyu sadece İngiliz şirketinin zararının karşılanması durumunda kaldırılacağını belirtmişti ancak Musaddık bu teklifi reddetmişti.
Şah Rıza Pehlevi’nin kabineye yaptığı anayasaya aykırı müdahaleler neticesinde Musaddık istifa etti. Halk Musaddık’ı desteklemek üzere halk 21 Haziran 1952’de Tahran halkının sokağa çıktı. Sokaklarda yapılan silahlı çatışmalarda 300 kişi hayatını kaybetti. Bu çatışmalardan sonra Şah, Musaddık’ı yeniden Başbakan olarak atamak mecburiyetinde kaldı.
Musaddık Hükümeti “CIA’in ilk gizli hükümet devirme operasyonu”
Cumhuriyetçi Dwight D. Eisenhower, Truman’ın ardından ABD Başkanlığı koltuğuna 1953 yılının Ocak ayında oturdu. Başkan Eisenhower, 1949 yılında kurulan taze istihbarat teşkilatı CIA’e yabancı bir hükümete karşı ilk gizli operasyonunu yaptırma girişiminde bulundu. Darbe ABD’nin eski Başkanı Theodore Roosevelt’ın torunu Kermit Roosevelt adlı CIA ajanı tarafından yönetildi. CIA Ajanı Kermit Roosevelt’e ise Norman Schwarzkopf’un kendisiyle aynı ismi paylaşan babası Norman Schwarzkopf destek oldu.
CIA’in yakaladığı zafiyet “kendine güveni olmayan genç Şah”
CIA, “kendine güveni olmayan genç Şah” zafiyeti çerçevesinden yaklaştığı İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi’nin Başbakan Muhammed Musaddık’ı görevden alacağına inanıyordu. CIA ve İngiltere; Musaddık için rüşvet ve yolsuzluk iddialarını ülke gündemine oturtarak, Musaddık hükümetinin kuyusunu kazmada başat rol izledi. CIA Ajanları kendilerine komünist rolüne girip dini liderleri tehdit etti. ABD büyükelçisi Başbakan Musaddık’a ABD vatandaşlarına saldırılar olduğuna dair yanlış bilgi vererek hükümeti manipüle etti. Diğer yandan rüşvet ve yolsuzluk iddialarıyla da Musaddık Hükümeti incelmeye devam ediyordu.
Siyasî ve sosyo-ekonomik krizler bir yıl boyunca daha da derinleşti. Musaddık çözüm olarak referandum önerdi. 16 Ağustos 1953 tarihinde yapılan referandumdan galip çıktı ancak hükümet kurma görevinin verilmesi beklenirken Şah Muhammed Rıza Pehlevi, Musaddık’ı Başbakanlık’tan ihraç etti ve ordu Musaddık’a karşı darbe girişiminde bulundu. Darbe girişimi, Musaddık’ı yakın arkadaşlarının korumasıyla başarısız oldu. Musaddık’ı teslim alamayan Şah, başarısızlığı neticesinde Roma’ya gitti. Sokaklar “cumhuriyet” sloganlarıyla halk tarafından doldurulmuştu.
İngiliz MI6 ve ABD’li CIA, İran’a uygulanan ambargoların ateşini harladı ve Şah taraftarlarını örgütleyerek yeni bir darbe düzenledi. Tahran Radyosu’na din adamları Başbakan Musaddık’ın aleyhine propagandada bulunarak Şah’ın elini güçlendirdi. Musaddık üst düzey subaylar tarafından gözaltına alındı, ardından da mahkemeye sevk edildi.
Şah Muhammed Rıza Pehlevi, 24 Ağustos 1953’te “İran’ın lideri” olarak ülkeye döndü.
Şah Pehlevi, ABD ve İngiltere’yle petrol tesisleriyle ilgili anlaşmada bulundu. Petrol tesisleri İran’ın himayesinde kalacak ancak petrol satış ve gelirinin dağılımında bu ülkenin sözü geçecekti. ABD ve İngiltere’den sınırsız destek alan Şah, Musaddık’ı “vatana ihanet” suçuyla üç yıl hapis cezasına çarptırılmasını ve ardından da ömür boyu ev hapsi gözetiminde kalmasını sağladı.
Şah, Musaddık’ı unutturmak için CIA ile istihbarat örgütü kurdu: SAVAK
Şah, istihbaratçıları CIA tarafından eğitilmek üzere SAVAK adlı istihbarat teşkilatını kurdu. Şah, halkın hafızasından Musaddık’ı silmek için SAVAK vasıtasıyla büyük operasyonlarda bulundu. Musaddık destekçilerini ya öldürttü ya da işkencelerden geçirip hapse atılmasını sağladı. Millî Cephe’nin destekçisi olan aydınlar, öğrenciler ve İranlı komünist partisi TUDEH üyeleri de aynı akıbeti paylaştı.
CIA ve SAVAK logoları
Musaddık hiç varolmamış gibi yoluna devam eden diktatör Şah, ambargonun kalkmasıyla “ekonomiyi güçlendirmiş” görünmek istedi, “reform programları” sundu fakat İran halkının gözündeki imajı ve itibarı bir türlü düzeltemedi. Hümeyni’nin tarih sahnesine adım attığı yıl olan 1963’te, insanlar Musaddık’ı destekleyen sloganlar da atıyordu.
İran'ın Karl Marx'ı olarak anılan Sosyolog ve Düşünür Ali Şeriati (1933 - 1977) SAVAK tarafından öldürüldü
Halk Musaddık’ı unutmadı
Şah’ın 1953’te yaptığı hesap hatası, ABD ve İngiltere’nin de etkisiyle yaptığı hesap hataları kendi sonunu da hazırlayan bir hale geldi. 1979’ta Şah’ın resimlerini yakan ve meydanları dolduran insanların ellerinde Musaddık fotoğrafları da bulunuyordu.
Suudi Arabistan’ın “başat gücü” olan Saudi Aramco’ya saldırılar
ABD Başkanı Donald Trump, göreve geldiğinde ilk dış gezisini Suudi Arabistan’da gerçekleştirmişti. Görüşmelerde 10 yıllık süreci kapsayacak olan 350 milyar dolarlık silah ve askerî mühimmat anlaşmaları imzalanmıştı, Patriot hava savunma sistemleri kurulmuştu
Suudi Arabistan’ı bugünkü konumuna gelmesinin en büyük etkeni olan Saudi Aramco’da günlük 12 milyon varilden fazla petrol üretiliyor ve günlük 1 milyar dolar gelir sağlıyor. Saudi Aramco’nun ABD kökenli kurulduğu biliniyor.
Eylül ayında Husilerin 2 trilyon dolardan fazla değeri olan Saudi Aramco petrol tesislerine Yemen üzerinden saldırması petrol piyasalarını sarstı. ABD ve Suudi Arabistan saldırılardan İran’ı sorumlu tuttu.
Rusya’nın Gazprom İmparatorluğu
Günlük 11,2 milyon varil petrol üreten resmî adı Open Joint Stock Company olan ve Gazprom olarak bilinen Rusya’nın en büyük şirketinin çok küçük kısmı özelleşmiş durumda. Şirket ülkenin iç ve dış siyasetinde ciddi rol oynuyor. Şirketin kurulduğu yıl olan 1989’dan beri Gazprom başkanları ya başbakanlardan seçiliyor ya da şirket başkanlığı sonrası ülke siyasetinde üst seviyede rol alması düşünülen kişilerden seçiliyor. Doğal gaz üretiminde de dünyanın en büyüğü olan Gazprom, Rusya Ukrayna gerginliklerinin de akabinde olduğu biliniyor.
Rusya’yı İran, ABD, Çin takip ediyor
Rus petrol şirketi Gazprom’u; 6,4 milyon varil petrol üretimiyle İran Millî Petrol şirketi, 5,3 milyon varil petrol üretimiyle Rockefeller ailesi kökenli olan ABD’li ExxonMobil, 4,4 milyon varil petrol üretimiyle Çin’li şirket PetroChina takip ediyor.
Habernediyor.com / Safa Kaçar